لامپ فلورسنت چیست؟ لامپ فلورسنت (Fluorescent lamp) یا لامپ مهتابی در اصل نوعی از لامپ بخار جیوه بوده و با استفاده از گازهای کم فشار تولید خواهد شد. نحوه‌ی روشنایی لامپ فلورسنت عموماً به این صورت است که میزان ولتاژ واردشده به دو سر لامپ، سبب گرم شدن گاز آرگون شده و در آخر جیوه موجود در این لامپ مهتابی به مقدار کم بخار می‌شود و نور زیادی از خود نمایان می‌کند. در کل لامپ فلورسنت برحسب تحریک نمودن بخار جیوه در خود سبب بروز نور و روشنایی خواهد شد. تحریک بخار جیوه همچنین باعث تبدیل‌شدن فسفر به فلورسنت و درنتیجه ایجاد نور می‌شود. لامپ فلورسنت اساساً در طرح‌ها، شکل‌ها و قدرت توان های گوناگون تولید شده و در مکان‌های بسیاری کاربرد خواهد داشت؛ بیشتر این نوع لامپ‌های مهتابی به‌صورت استوانه‌ای و حلقه‌ای در بازار عرضه می‌شوند.
مشخصات لامپ فلورسنت
اسم دیگر لامپ فلورسنت، لامپ مهتابی بوده و به علت منتشر نمودن نور طبیعی و سالم در محیط‌های مختلف بسیار محبوب و پرطرفدار است. لامپ فلورسنت غالباً درصد زیادی از قدرت الکترونیکی را به نور تبدیل کرده و سبب روشنایی خاص و آرام بخشی در محیط موردنظر می‌شود. لامپ فلورسنت در کل از لوله‌های تخلیه الکتریکی گازی تشکیل می‌شود و نور در این لوله‌ها به شیوه‌های جدیدی افزایش پیدا می‌کند.
در داخل لامپ‌های مهتابی عموماً اندکی بخار جیوه با میزان فشار خیلی کم موجود است. افزون بر جیوه، اندکی گاز آرگون یا آرگون – نئون نیز در داخل حباب لامپ فلورسنت وجود خواهد داشت و این نوع گاز به‌راحتی یونیزه شده و به هدایت کردن جریان و بخار جیوه کمک می‌کند. نورها در لامپ‌های فلورسنت به‌طور عمده گرما یا حرارت ایجاد نمی‌کنند و ازلحاظ کارایی و قیمتی بسیار مناسب و مقرون‌به‌صرفه خواهند بود. لامپ فلورسنت در سطح گسترده‌ای نور تشکیل می‌دهد و سایه‌های کمی را ایجاد می‌کند.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
پارما الکتریک عرضه کننده انواع تجهیزات روشنایی با بالاترین کیفیت و بهترین قیمت آماده ارسال سفارشات شما مشتریان عزیز در سریعترین زمان ممکن است.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
آیا لامپ مهتابی جیوه دارد؟
در لامپ‌های فلورسنت به‌طور کل الکترودها از رشته‌های مختلف پوشیده می‌شوند. این میزان ولتاژ در اصل باعث گرم شدن گاز آرگون یا گاز نئون موجود در لامپ می‌شود. گرم شدن گازهای بالا در حباب لامپ فلورسنت معمولاً در اثر گرم شدن کاتدها بوده و به همین علت این نوع لامپ، به لامپ کاتد داغ نیز معروف است. برای پاسخ به این سؤال که آیا لامپ مهتابی یا لامپ فلورسنت جیوه دارد یا خیر، باید در گام نخست حباب این نوع لامپ و جنس آن بررسی شود. در اثر گرم شدن یا حرارت دیدن الکترودها و گازهای موجود در لامپ مهتابی، گاز جیوه موجود در لامپ نیز تحریک شده و باعث تولید الکترون‌ها می‌شود. بعد از ادامه این فرایند یک ولتاژ در لوله لامپ فلورسنت فراهم شده و سبب یونیزه شدن تمام لوله خواهد شد.
این واکنش‌های شیمیایی در آخر باعث ایجاد اشعه‌ی فرابنفش شده و پرتوهای تشکیل‌شده نیز قابلیت رؤیت شدن را ندارند و به همین علت سطح درونی لامپ‌های فلورسنت توسط ماده‌ای به اسم فسفر یا فلورسنت پوشیده می‌شوند. ماده نور فرابنفش در لامپ فلورسنت اساساً منجر به نور مرئی می‌شود. برای به حداقل رساندن بازتاب پرتوهای فرابنفش در لامپ فلورسنت باید از کوارتز به‌جای شیشه در تولید و طراحی این نوع لامپ مهتابی استفاده شود. کوارتز عمداً از اجسام شیشه‌ای شفاف‌تر است. امروزه بیشتر لامپ‌های فلورسنت از جیوه‌های کمتری تشکیل می‌شوند و برای کمتر کردن اثرات مخرب جیوه، این گاز را با چند فلز دیگر آلیاژ می‌دهند و به بازار عرضه می‌کنند.
لامپ مهتابی ال ای دی
در ادامه پاسخ به سوال لامپ فلورسنت چیست، باید به لامپ فلورسنت ال ای دی یا همان لامپ مهتابی ال ای دی اشاره کرد.
امروزه بیشتر لامپ‌های مهتابی ال ای دی به‌عنوان جایگزین خوبی برای لامپ‌های مهتابی قدیمی معرفی می‌شوند. لامپ مهتابی ال ای دی اکثراً با استفاده از فناوری‌های جدید ازجمله تکنولوژی دیود ساطع کننده یا همان ال ای دی ساخته خواهد شد. این نوع از لامپ‌های اساساً دارای نوع یک‌طرفه و دوطرفه می‌باشند. لامپ مهتابی ال ای دی به‌طور عمده به‌عنوان دوستدار محیط‌زیست معرفی می‌شود؛ چون‌که این نوع لامپ مهتابی از هرگونه مواد سمی مثل سرب، جیوه و گازهای شیمیایی عاری است.
از این نوع لامپ بیشتر در مکان‌هایی مانند منزل، اداره، کارگاه، دفتر، مغازه و فروشگاه و … استفاده می‌شود. لامپ مهتابی ال ای دی در مقایسه با سایر لامپ‌های موجود در بازار از کارایی و عمر بیشتری برخوردار است. لامپ مهتابی ال ای دی به صورت کلی از پرطرفدارترین مدل‌ها و نوع‌های لامپ بوده و از تعداد بسیاری LED یا دیود نوری باریک تشکیل می‌شود. نور این نوع لامپ‌ها اساساً به‌صورت یکنواخت و کافی در محیط یا مکان مدنظر منتشر خواهد شد. لامپ مهتابی ال ای دی از کمترین میزان مصرف انرژی برخوردار بوده و همچنین بازدهی این نوع لامپ بسیار زیاد است. لامپ‌های مهتابی ال ای دی معمولاً با گذشت زمان دچار افت کیفیت یا نور نمی‌شوند.
سرپیچ لامپ فلورسنت
سرپیچ‌های لامپ فلورسنت به‌طورکلی در میزان توان های متفاوت و اشکال ظاهری مختلف به بازار عرضه خواهند شد. سرپیچ لامپ فلورسنت بیشتر از نوع و مدل‌های G23، G5، G13، G11، D2 و … است. از سرپیچ‌های بعضی از لامپ‌های فلورسنت در سایر لامپ‌ها نیز استفاده خواهد شد؛ سرپیچ لامپ فلورسنت اساساً بهره نوری بالایی داشته و بخش بسیار زیادی از انرژی الکتریکی را به نور تبدیل خواهد کرد. از رایج‌ترین نوع‌های سرپیچ لامپ فلورسنت می‌توان به سرپیچ یا پایه‌ی ادیسونی اشاره کرد. این نوع از سرپیچ همچنین به‌عنوان سرپیچ گوشتی معروف است و ازلحاظ سایز و اندازه با دیگر سرپیچ‌ها متفاوت خواهد بود؛ بیشتر سرپیچ‌های لامپ فلورسنت در یک سوکت معروف (سوکت معمولی) پیچ خواهند شد.
اجزای لامپ فلورسنت
سطح درونی جدار لامپ فلورسنت با موادی از قبیل نمک‌های فلزی فلورسنت یا مواد فسفر سنت مثل سولفید روی، تنگستات کلسیم و … پوشیده خواهد شد. در بخش زیر به اجزای اصلی لامپ فلورسنت به‌طورکلی اشاره خواهد شد:
🟠 قسمت استارتر: با وصل نمودن کلید به لامپ فلورسنت جریان الکتریکی از مسیر استارتر رد خواهد شد. از وظایف اصلی استارتر می‌توان به تنظیم نمودن میزان ولتاژ ورودی لامپ اشاره کرد. استارتر در گام نخست سبب افزایش ولتاژ در لامپ شده و بعد از روشن شدن لامپ فلورسنت ولتاژ به‌شدت کم می‌کند.
🟠 قسمت بالاست: بخش بالاست اساساً به‌عنوان جز کامل‌کننده این نوع لامپ محسوب می‌شود.
🟠 الکترودها یا (کاتدها): الکترود به‌عنوان یکی دیگر از اجزای لامپ فلورسنت محسوب می‌شود و از رشته‌های مارپیچ تنگستن تشکیل شده و با اکسید فلز پوشیده خواهد شد. هنگامی‌که الکترودها در دو سر لامپ به‌اندازه کافی حرارت ببیند، میزان زیادی الکترون به درون تیوپ لامپ فلورسنت ارسال خواهد شد و درنتیجه این فرایند سبب برقراری مسیر جریان مناسب در لامپ فلورسنت می‌شود.
🟠 گاز: لوله لامپ فلورسنت به‌طور کل از اندکی گاز جیوه و همچنین یکی از گازهای کریپتون یا آرگون – نئون پر خواهد شد.
🟠 ماده فلورسانت: سطح درونی حباب لامپ فلورسنت عمداً از فسفر تشکیل شده و این ماده بر عملکرد لامپ فلورسنت نیز مؤثر خواهد بود.
🟠 لوله شیشه‌ای: لامپ فلورسنت اساساً از یک لوله شیشه‌ای تشکیل می‌شود و در این لوله اندکی گاز بی‌اثر مثل گاز آرگون با میزان فشار کم پر خواهد شد.
🟠 مدار راه‌انداز و بالاست: این قسمت از اجزای لامپ فلورسنت، قدرت AC را به الکترودها هدایت کرده و سبب تنظیم آن خواهد شد.
تاریخچه لامپ فلورسنت
در سال 1890 میلادی پیتر کوپر هیویت نخستین نوع لامپ فلورسنت که ساخت آن نقطه شروع ساخت‌وساز دیگر لامپ‌های کم‌مصرف بود را اختراع کرد. در زمان گذشته در بسیاری از مکان‌ها و محیط‌ها از قبیل سالن‌های عکاسی و … از لامپ فلورسنت استفاده می‌شد و بعد از چندین سال، لامپ بخاری دارای فشار بالا نیز تولید و به بازار عرضه شد.
لامپ‌های مهتابی همچنین در سال 1938 میلادی طراحی و ساخته شدند. سال‌های بعد جورج اینمان در ساخت لامپ‌های مهتابی کارآمد گامی بلند برداشت و تولید این نوع لامپ‌ها را با همکاری یک شرکت معتبر شروع کرد.
انواع لامپ مهتابی فلورسنت
لامپ‌های فلورسنت به‌طورکلی برحسب معیار و مشخصه‌های گوناگونی طبقه‌بندی می‌شوند که در ادامه به آن اشاره می‌نماییم:
انواع لامپ فلورسنت یا مهتابی بر اساس ساختار
⭕ لامپ فلورسنت دارای الکترود: این نوع لامپ مهتابی اساساً با وصل کردن جریان برق، جریان را از بین استارتر رد می‌کند. استارتر موجود در این نوع لامپ از دو فلز تشکیل شده و فاصله بین آن از گاز نئون پر خواهد شد. بیشتر لامپ‌های فلورسنت الکترود دار از عیب کلی چشمک زدن برخوردار می‌باشند.
⭕ لامپ فلورسنت بدون الکترود: حباب موجود در این نوع لامپ اساساً به‌صورت کاملاً بسته بوده و دو فلز در هر دو طرف آن قرار می‌گیرد. این فلزها در اصل سبب تشکیل میدان مغناطیسی می‌شوند و در اثر این میدان، الکترون‌ها از بخش‌های آخر به سمت ترازهای بالاتر خواهند رفت. طول عمر لامپ مهتابی بودن الکترود عمداً در حدود 60000 ساعت است. از این نوع لامپ‌ها اکثراً در محیط‌هایی که امکان تعویض لامپ سخت است، استفاده می‌شود. برای نمونه می‌توان به درون تونل، سقف‌های بلند و … اشاره نمود.
انواع لامپ مهتابی فلورسنت بر اساس رنگ
میزان رنگ در انواع لامپ‌های مهتابی به پوشش فسفر آن بستگی خواهد داشت و انواع مختلف لامپ فلورسنت بر اساس رنگ به‌صورت زیر است:
🚩 لامپ فلورسنت هالو فسفات: این نوع لامپ مهتابی فقط دارای یک‌لایه فسفر است که به آن هالو فسفات گفته می‌شود. شاخص نمود رنگ لامپ فلورسنتی هالو فسفات در بازه‌ی 50 الی 70 درصد است.
🚩 لامپ ترایبند: این نوع از لامپ‌ها دارای 3 لایه فسفر هستند و شاخص نمود رنگ در این نوع لامپ بین 80 الی 90 درصد است. میزان نوردهی لامپ ترایبند در مقایسه با دیگر لامپ‌های فلورسنت بیشتر است. با مرور زمان لامپ‌های فلورسنت ترابیند دچار افت نور نمی‌شوند و بنابراین طول عمر آن‌ها بسیار زیاد است. از دیگر لامپ‌های فلورسنت می‌توان بر اساس قطر به لامپ فلورسنت T12، T10 و T8 اشاره کرد.
🚩 لامپ فلورسنت فشرده: به‌طور عمده از مدل‌های بسیار خوب و جدید لامپ فلورسنت می‌توان به لامپ فلورسنت فشرده اشاره کرد. این نوع لامپ‌های فلورسنت عموماً باعث به وجود آمدن تحول عظیمی در صنعت روشنایی شدند. ابعاد کلی لامپ‌های فلورسنت در مقایسه با سایر لامپ‌های فلورسنت کوچک‌تر و ازنظر میزان انرژی و مصرف بسیار کمتر می‌باشند.
ساختمان کلی لامپ فلورسنت فشرده بسیار به ساختمان لامپ کم‌مصرف شبیه بوده زیرا مصرف انرژی آن مانند لامپ کم‌مصرف بسیار کم است و باعث حداقل مصرف برق خواهد شد.
🚩 لامپ فلورسنت برای گیاهان: نوعی از لامپ‌های فلورسنت اساساً به بازار عرضه می‌شوند که برای رشد و پرورش انبوه گیاهان مفید هستند و افراد برای رشد خوب گیاهان و محصولات خود از این نوع لامپ‌ها استفاده می‌کنند. لامپ‌های فلورسنت یا مهتابی مخصوص گیاهان به‌طور عمده گرمای بسیار کمی از خود تولید می‌کنند. لامپ‌های فلورسنت مناسب گیاهان و درختان تزیینی عمداً دو برابر لامپ‌های رشته‌ای بازدهی دارند و از طول طولانی‌تری برخوردار هستند. در این نوع لامپ مصرف فلورسنت رشد گیاه نیز کم بوده و ابعاد آن کمی کوچک‌تر است. از نمونه‌های خوب و پرطرفدار لامپ فلورسنت مخصوص گیاه می‌توان به لامپ مهتابی 20 وات و 40 وات مخصوص پرورش گیاه اشاره نمود.
معایب لامپ مهتابی
در قسمت زیر به عمده‌ترین عیب‌های لامپ مهتابی اشاره خواهد شد:
📍 در این نوع لامپ میزان دما بر روی عملکرد کلی لامپ تأثیرگذار است و حرارت دیدن یا گرم شدن این نوع لامپ در اصل سبب آزاد شدن گازهای موجود در حباب لامپ می‌شود. درصورتی‌که میزان دمای مکان یا محیط موردنظر کم باشد، این روند با آهستگی جلو می‌رود و همچنین ممکن است میزان نور خروجی به‌اندازه عادی خود منعکس نشود.
📍 هراندازه کیفیت تولید لامپ‌های فلورسنت یا مهتابی بالاتر باشد، به همان اندازه نیز اشعه فرابنفش تولید خواهد شد و این نوع اشعه برای پوست افراد به‌شدت ضرر دارد.
📍 به علت این‌که در ساختار کلی این نوع لامپ از گاز جیوه استفاده شده، در موقع شکسته شدن حباب لامپ، جیوه بیرون آمده و در همه‌جا پخش می‌شود. جیوه اساساً گازی سمی است و بوی آن برای سلامتی انسان به‌شدت خطر خواهد داشت.
📍 لامپ مهتابی اساساً در بیشتر شبکه‌های برق‌رسانی و همچنین دیگر وسایل و تجهیزات برقی نویز ایجاد می‌کند.
📍 در بعضی از لامپ‌های معمولی یا فلورسنت حالت‌های چشمک‌زن وجود خواهد داشت.
📍 میزان نور در این نوع لامپ عمداً به شکل استروبوسکوب یا سوسوزدن است. این حالت با چشم عادی قابل‌مشاهده نبوده ولی در بررسی‌های کلی آزمایشگاهی این مورد نیز به ثبت رسیده است.
📍 لامپ فلورسنت یا لامپ مهتابی با امواج تلویزیونی و رادیویی همیشه تداخل دارد چون تحریک جیوه باعث انتشار امواج با طول‌موج‌های بلند می‌شود و می‌تواند بر دیگر موج‌ها تأثیرگذار باشد.
لامپ فلورسنت شکسته
لامپ فلورسنت به‌طور کل شامل یک لایه محافظتی بوده و به‌راحتی آسیب نمی‌بیند ولی در بعضی از مواقع ممکن است حباب این نوع لامپ بر اثر یکسری واکنش‌ها یا گرمای بیش‌ازحد کمی ترک‌خورده یا دچار شکستگی شود. در تولید لامپ فلورسنت یا لامپ مهتابی اکثراً از مواد مضری مثل جیوه استفاده خواهد شد و با شکستن حباب لامپ، مواد مضر موجود در لامپ خارج خواهد شد. در صورت شکسته شدن لامپ فلورسنت باید سریعاً درب و پنجره‌های مشرف‌به فضای باز را بازکرده تا جریان هوای داخل مکان موردنظر به بیرون هدایت شود و یا از دستگاه‌ها و سیستم‌های تهویه هوا استفاده شود.
اگر موارد فوق عملی نشد بهتر است افراد ساکن در آن مکان، آن محل را به مدت 15 الی 20 دقیقه ترک کنند. در موقع شکسته شدن لامپ فلورسنت باید فرد توجه داشته باشد که شیشه‌ها را با دست اصلاً جمع‌آوری نکند و هیچ‌گونه تماس مستقیمی با خورده‌های شیشه نداشته باشد. در کل برای جمع‌آوری زباله‌های ناشی از لامپ فلورسنت شکسته بهتر است از یک سری وسایل و تجهیزات ایمن مانند ماسک و دستکش استفاده کرد.